Παρασκευή 19 Μαΐου 2017

Σύνταγμα και Ελλήνων κοινότητες

γράφει ο Ανδρέας Δάνος *


«Kι είτε με τις αρχαιότητες
είτε με ορθοδοξία
των Eλλήνων οι κοινότητες
φτιάχνουν άλλο γαλαξία»

Διονύσης Σαββόπουλος

ΟΤΑ = Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πρόκειται για τυπική περίπτωση ευφημισμού:

Όσο ο άγριος Πόντος ήταν φιλικός προς τους ναυτικούς (δηλ. τους ξένους, εξ ου και Εύξεινος) άλλο τόσο και η ελληνική αυτοδιοίκηση σήμερα είναι αυτοδιοίκηση.


Όλες οι κοινότητες, αλλά και οι δήμοι και οι περιφέρειες είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένοι από την κεντρική διοίκηση. Και, σαν να μην έφτανε αυτή, έχουμε και τη δήθεν «αποκεντρωμένη» διοίκηση, που κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς κάνει, αν κάνει κάτι…

Είναι φανερό ότι πρέπει να καταργηθεί, αφού η πραγματική αποκεντρωμένη διοίκηση είναι οι ίδιοι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ).

Υπό τον όρο, βέβαια, ότι θα αναμορφωθούν σοβαρά.

Φυσικά πάντα υπήρξαν και υπάρχουν οι δημιουργοί-δήμαρχοι, όπως π.χ. ο Σίμος Ρούσσος σήμερα στο Χαλάνδρι ή ο Σταύρος Μπένος άλλοτε στην Καλαμάτα κλπ. Αυτοί βρίσκουν τον τρόπο να παράγουν έργο -όχι βέβαια μόνοι τους, το ταλέντο τους είναι ότι μπορούν να εμπνέουν και τους άλλους- ακόμα και μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Όμως ο γενικός κανόνας ήταν και είναι η εξάρτηση και η μιζέρια, το περίπου τίποτα: δήμαρχοι- σκουπιδιάρηδες, στην καλύτερη περίπτωση, χωρίς το κύριο φταίξιμο να είναι δικό τους.

Σήμερα μπορούμε να πούμε:«ήτανε στραβό το κλήμα, το ’φαγε κι ο γάϊδαρος»: Με τον «Καποδίστρια» στην αρχή και τον «Καλλικράτη» έπειτα, η τοπική αυτοδιοίκηση στερήθηκε ακόμα και τα ψίχουλα που της αναλογούσαν στην προ-μνημονιακή εποχή.

Αυτονομία (1)

Μπροστά σ’ αυτή τη ζοφερή κατάσταση, η κυβέρνηση πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να προωθήσει την αυτονομία των ΟΤΑ και η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι μια χρυσή ευκαιρία για να γίνει αυτό. Είναι πια καιρός να περάσουμε από τη φεουδαρχία των κοτζαμπάσηδων στην αστική ανάπτυξη, καιρός να αποκτήσουμεπόλεις, μερικούς αιώνες μετά από την υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και μετά τις ελληνικές κοινότητες (2) επί… τουρκοκρατίας, για να μη μιλήσουμε για την αρχαιότητα!

Φυσικά δεν μπορώ να πω πώς ακριβώς θα γίνει αυτό, δεν είμαι νομικός. Το ουσιώδες όμως είναι να υπάρχει η πολιτική βούληση και θέλω να πιστεύω ότι η αριστερή κυβέρνηση έχει καταλάβει την τεράστια σημασία που θα έχει η απελευθέρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης από τα δεσμά της, σημασία πολλαπλή: πολιτική, κοινωνική και οικονομική. Η περιφερειάρχης Ρένα Δούρου πάντως έχει καταλάβει και χαίρομαι πολύ γι αυτό (3).

Και, για να γίνω πιο σαφής, με ένα παράδειγμα, αντιγράφω από το τελευταίο βιβλίο της Ναόμι Κλαϊν (4):

«Ήταν μικρή η διαφορά, όμως στο δημοψήφισμα της 22ας Σεπτεμβρίου 2013 οι κάτοικοι της δεύτερης σε μέγεθος πόλης της Γερμανίας αποφάσισαν να ανακτήσουν τη δύναμή τους (υπογρ. δικ.). Το 50.9% των κατοίκων του Αμβούργου ψήφισαν να τεθούν υπό τον έλεγχο των δημοτικών αρχών η ηλεκτρική ενέργεια, το φυσικό αέριο και το δίκτυο θέρμανσης, αντιστρέφοντας το κύμα εκποιήσεων δημόσιων αγαθών σε ιδιωτικές εταιρίες της προηγούμενης δεκαετίας.

Ας δούμε τι προκύπτει από το πιο πάνω απόσπασμα:

- οι δήμοι στη Γερμανία μπορούν -νομικά και πρακτικά- να αναλάβουν τη διαχείριση μικρών ή μεσαίων ενεργειακών επιχειρήσεων. Στο σημερινό θεσμικό πλαίσιο για τους ΟΤΑ στην Ελλάδα αυτό θα ήταν αδύνατον: οι «δημοτικές επιχειρήσεις» στην Ελλάδα «παίζουν τις κουμπάρες», είναι πρακτικά ανύπαρκτες. Άρα, αν θέλουμε ο λαός μιας πόλης «να ανακτήσει τη δύναμη του», ένα πρώτο πράγμα που θα ‘πρεπε να κάνει η συνταγματική αναθεώρηση θα ήταν η σοβαρή αναβάθμιση των δημοτικών επιχειρήσεων.

- οι πολίτες του δήμου, παίρνοντας τη διαχείριση της ενέργειας, «ανακτούν τη δύναμη τους» που τους την είχαν αφαιρέσει οι ιδιωτικοποιήσεις. Άρα η γερμανική πολιτική ηγεσία, που επιμένει φορτικά για ιδιωτικοποιήσεις στην Ελλάδα, τις θεωρεί κατάλληλες για μια χώρα υπό κηδεμονία (ή «επιτροπεία»), όχι όμως και για μια κυρίαρχη χώρα όπως η ίδια η Γερμανία. Νάτο το «δίκαιο του ισχυροτέρου» σε συνδυασμό με την αδηφαγία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.

-Η ψήφος στο δημοψήφισμα του Αμβούργου και των άλλων πόλεων (να σημειωθεί ότι όλα τα δημοψηφίσματα κερδήθηκαν) δεν ήταν μόνο υπέρ της δημοτικής (ή συνεταιριστικής) αυτοδιαχείρισης αλλά και υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ, κυρίως φωτοβολταϊκά (ΦΒ) και ανεμογεννήτριες) που είναι απόλυτα αποκεντρώσιμες γιατί είναι σχετικά μικρές έως και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Ωστόσο, στην Ελλάδα αναθέτουμε τις ΑΠΕ στο… λέοντα ΔΕΗ (5) και στον καρχαρία ΕΛΠΕ όχι όμως σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς, όπως ο ΣΕΣ της Σίφνου, παρά τις κάποιες υποσχέσεις.

Γιατί; Η απάντηση του Σκουρλέτη (6) σ’ αυτό το ερώτημα ήταν ότι εκκρεμούν ακόμη κάποια -διαδικαστικά ή νομικ - θέματα για να γίνει αυτό, δεν υπάρχουν όμως ουσιαστικά εμπόδια. Μακάρι να είναι έτσι, αλλά τότε γιατί να επιτρέπουμε να μπούνε ήδη στο χορό οι καρχαρίες και οι… λέοντες; Οπωσδήποτε η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι μια ευκαιρία να διορθωθεί ή/και να συμπληρωθεί η σχετική νομοθεσία.

- Στη Γερμανία οι δημότες αποφασίζουν, για τα μεγάλα θέματα της πόλης τους με δημοψηφίσματα. Εδώ, στην Ελλάδα, όσο μπορώ να θυμηθώ, ποτέ δεν έχει γίνει τέτοιο δημοψήφισμα. Γιατί; Κι αυτό πρέπει να ρυθμιστεί συνταγματικά.

-τελευταίο, όχι όμως και έσχατο: οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις στη Γερμανία λιγοστεύουν, γιατί αρχίζει φαίνεται επιτέλους να υποχωρεί το νεοφιλελεύθερο οικονομικο-πολιτικό κλίμα.

Συμπέρασμα

Αν η κυβέρνηση της Αριστεράς έχει κάθε λόγο να αφήσει άθικτα τα άρθρα 16 και 24 -όπως υποστήριξα σε προηγούμενο κείμενό μου- στην περίπτωση της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορεί να συνεργαστεί με τα άλλα κόμματα. Γιατί, αν εννοούν σοβαρά τα περί «εκσυγχρονισμού», ένα «πεδίον δόξης λαμπρόν» για αυτά είναι να συμβάλουν στην έξοδο της Ελλάδας από την εποχή των κοτζαμπάσηδων με τη δημιουργία -μεταξύ των άλλων- ζωντανών και δημιουργικών πόλεων σύμφωνα με την ελληνική παράδοση του κοινοτισμού και την ευρωπαϊκή παράδοση των αυτόνομων πόλεων της όψιμης φεουδαρχίας (7). Θα πρόκειται για ένα θεσμό που θα δώσει μια γενναία ώθηση στην εμπλοκή των πολιτών. Ο πραγματικά δημιουργός δήμαρχος θα εκμεταλλευτεί το Σύνταγμα και τη νομοθεσία για να ξυπνήσει την κοιμισμένη δημιουργικότητα των πολιτών με στόχο μια καλύτερη ζωή για όλους: άντρες, γυναίκες, παιδιά, μετανάστες/πρόσφυγες, «διαφορετικούς» πάσης φύσεως, ζώα, φυτά, τη Φύση γενικά και τους ανθρώπους (8).

Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι ένα από τα μυστικά της τεράστιας άνθησης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού -ίσως και το κυριότερο- ήταν η αυτονομία και η πίστη στην πόλη, δηλαδή στο εμείς όπως θα 'λεγε ο μέγας Γιάννης Μακρυγιάννης (γιατί βέβαια οι πόλεις είναι πάνω απ’ όλα οι άνθρωποί τους).

Αυτό μπορεί και σήμερα να ξαναγίνει πραγματικότητα. (9)

1 Για να πούμε την αλήθεια, η ιστορική Αριστερά δεν έχει σπουδαίες επιδόσεις στον τομέα της αυτονομίας. Συνεταιριστικοί θεσμοί, ακόμα και τα σοβιέτ που ήταν αρχικά δημιουργήματα των εργαζομένων από τα κάτω, και είχαν συμβάλει σημαντικά στη νίκη της Επανάστασης, πολύ γρήγορα τέθηκαν υπό έλεγχο και υποχρεώθηκαν να υποταχθούν  στην κεντρική εξουσία μέσω των κομισάριων του κόμματος. Αποτέλεσμα; η πλήρης εκμηδένισή τους. Η θεωρία, όπως διατυπώθηκε από τους μεγάλους ταγούς, (Μαρξ, Λένιν, Μάο), ήταν υπέρ της αυτοοργάνωσης, υπέρ του συνεταιριστικού κινήματος (παράδειγμα η βεβαιότητα του Μαρξ ότι «ο νέος κόσμος θα είναι έργο των ανεξάρτητων συνεταιρισμένων παραγωγών» ή του Μάο ότι οι αγρότες δεν έχουν ανάγκη από κανένα αφέντη για να δημιουργήσουν συνεταιρισμούς) η πράξη όμως του κράτους, τόσο στην ΕΣΣΔ όσο και στην Κίνα, ήταν τελείως διαφορετική. Εις βάρος της δημοκρατίας φυσικά. 
Ωστόσο, για να παραφράσω το Ν. Πουλαντζά, πιστεύω ότι:
Η σύγχρονη Αριστερά ή θα επενδύσει στην αυτονομία ή δε θα υπάρξει. Aς δώσει επιτέλους στις Κοινότητες των Ελλήνων τόση αυτονομία όση έδινε ο Σουλτάνος στα Αμπελάκια!
2 Ελ. Κρουστάλη, Κ. Γιούργος, Γ.Γιαννέλος, Των Ελλήνων οι Κοινότητες, εκδ. Μίλητος
3 άρθρο της Ρ. Δούρου στην Εφ.Συν της 28.4.17
4 Ναόμι Κλαϊν, Αυτό αλλάζει τα πάντα, εκδ. Λιβάνη
5 Παραπομπή στο διαφημιστικό σλόγκαν «ένας αλλά λέων» της εποχής που ο μακαρίτης Καραμανλής συγκέντρωνε όλες τις μικρές ενεργειακές επιχειρήσεις σε μία : τη ΔΕΗ. Το κλίμα των καιρών σήμερα έχει αντιστραφεί: όπως λέει ο Σουμάχερ, ένας θεμελιωτής της οικολογικής σκέψης: Το  Μικρό είναι Όμορφο.
6 Όταν τον ρώτησα  σε εκδήλωση στο δημαρχείο Γλυφάδας.
7 Aπό σεμινάριο Ιστορίας της Μαρίας Ευθυμίου.
8 Κατά το λαμπρό παράδειγμα -όχι όμως μοναδικό- του Μαν. Γλέζου που παράτησε το άγονο βουλευτιλίκι για να κάνει πράματα και θάματα στο χωριό του, την Απείρανθο της Νάξου, ως κοινοτάρχης.
9 Μακριά από κάθε ατομικισμό, οι αρχαίοι μας πρόγονοι προτάσσουν την πόλη. Ο μέγας τραγικός Αισχύλος, στο επιτύμβιο του, που ίσως έγραψε ο ίδιος, δε λέει λέξη για το σπουδαίο λογοτεχνικό του έργο. Περηφανεύεται όμως  για τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα!

* μέλος Συνεταιριστικής Εταιρίας Σίφνου (ΣΕΣ)


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου